Ευσεβείς Μύθοι - Πολυτεχνείο

«Η Χούντα δεν τελείωσε το ’73…»

Κείνη η άγρια νύχτα χαράχτηκε βαθιά στην ψυχή μου, με πύρινα γράμματα, σκαλισμένα από γαμψόνυχο συναίσθημα, πολύ πριν γραφτούν στο συνειδητό μου η γνώση των γεγονότων, οι ερμηνείες, οι αμφισβητήσεις κι όλα τα παρελκόμενα. Πάνω σε τούτο το υποσυνείδητο υπόστρωμα εγγράφονται προνομιακά οι μύθοι, στο ατομικό αλλά και στο συλλογικό επίπεδο. Μ’ αυτόν τον τρόπο το Πολυτεχνείο χαράχτηκε συλλογικά στην ψυχή των Ελλήνων κι από ιστορικό γεγονός, έστω ένα ιστορικό ορόσημο, έλαβε διαστάσεις μύθου και λαϊκού φολκλόρ και ξέφυγε από κάθε ορθολογική ιστορική ανάγνωση, ένα ψυχόδραμα στη θέση ενός ιστορικού γεγονότος. 

Ένας λαός φοβισμένος, υποταγμένος και καθ’ όλα συνεργάσιμος, είχε βαθύτατη ανάγκη από ήρωες, να ξεπλύνουν την ντροπή του, που κατά βάθος συνθηκολόγησε με τη Χούντα, ή έστω έσκυψε το κεφάλι. Σε μια αμυντική ψυχολογική διαδικασία εκδραμάτισης, μετέτρεψε την παθητική συμπεριφορά σε ενεργητική, μετασχηματίζοντας την αίσθηση της ανημπόριας και ευαλωτότητας σε μια εμπειρία δύναμης και ισχύος. Έτσι, μια ολάκερη γενιά αυτοστεφανώθηκε ως η Γενιά του Πολυτεχνείου, ακόμη κι εκείνοι που όλες τις μέρες της εξέγερσης έμειναν κλειδαμπαρωμένοι στα καβούκια τους, ακόμη και τα παιδιά εκείνων των ρουφιάνων που φοβόμασταν όλοι οι υπόλοιποι. Μια ολόκληρη κατά βάση μικροαστική κοινωνία είχε ανάγκη από έναν αρχετυπικό Θυσιασμένο Θεό να φορτωθεί τις αμαρτίες της και γι’ αυτό έδωσε θρησκευτικές προεκτάσεις στο θάνατο «των παιδιών, που τα σκοτώσαν τα καθάρματα»· είχε ανάγκη από εξιλέωση κι έπλασε μια μυθική Κρήνη της Αγια-Σοφιάς γεμισμένη με το αίμα κάποιων άλλων, για να νίψει τ’ ανομήματα, δυστυχώς μόν’ αν’ όψιν.

Όσοι πραγματικά αντιστάθηκαν, όσοι βασανίστηκαν, όσοι εξορίστηκαν, δεν βγήκαν στην πλειοψηφία τους μετέπειτα, με τόσο πάθος να διεκδικήσουν μερίδιο απ’ τα εύσημα, ούτε από την πολιτική πίτα της Μεταπολίτευσης, όσο οι άσχετοι κι οι άκαπνοι που δήλωναν μέχρι και στις μέρες μας πως ήταν η γενιά «που έσωσε τη χώρα», «που αγωνίστηκε για τη Δημοκρατία» κι όλα αυτά τα ηρωικά. Ακόμη όμως κι από αυτούς που πραγματικά έμειναν στο Πολυτεχνείο εκείνη τη νύχτα, ξεπήδησε μια δράκα σκληρών οπορτουνιστών, με αρκετά ύποπτο ρόλο στη μετέπειτα πολιτική ζωή. Δαμανάκη, Λαλιώτης, Μπίστης, Ανδρουλάκης και λοιποί συγγενείς, κάνουν έναν ουδέτερο παρατηρητή να διατηρεί βάσιμες αμφιβολίες, κατά πόσον η εξέγερση ήταν απολύτως αυθόρμητη…
Μετά από τόσα χρόνια, πολλοί έφτασαν μάλιστα να παίρνουν εντελώς στα σοβαρά την παραμύθα, σαν αδιαφιλονίκητη ιστορική αλήθεια. Στην πραγματικότητα, τούτη την αλήθεια την έπλασε η επίμονη επανάληψη, διά κάθε μέσου που είχε στα χέρια του το πολιτικό κατεστημένο της Μεταπολίτευσης. Βλέπετε, αλήθεια είναι χίλιες επαναλήψεις ενός συνθήματος, παραφράζοντας ελαφρώς τον Aldus Haxley.

Ήταν πολύ χαρακτηριστικό το σύνθημα που κυριάρχησε στις πλατείες των Αγανακτισμένων, το 2011: «Η Χούντα δεν τελείωσε το ‘73». Όμως έτσι κι αλλιώς, η Χούντα υποτίθεται ότι τελείωσε το 1974 και η διαφορά δεν είναι απλά ζήτημα σχολαστικισμού, αφού στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα πρόλαβε να προστεθεί άλλη μια πληγή στην ψυχή του Ελληνισμού, η τραγωδία της Κύπρου. Κοντολογίς, η Μεταπολιτευση δεν ήταν, όπως θέλησε να καμώνεται, αποτέλεσμα κάποιας επαναστατικής διαδικασίας, αλλά μιας εθνικής καταστροφής κι αυτό αποτελεί ειδοποιό διαφορά. Όσο κι αν είναι κατανοητή η ανάγκη για ομοιοκαταληξία σ’ ένα πλατειακό σύνθημα, η άνεση με την οποία έγινε αποδεκτός τούτος ο αναχρονισμός, υποδεικνύει σημειολογικά την πραγματική καταγραφή του συλλογικού μας υποσυνείδητου: Ότι η Χούντα δήθεν έπεσε με το Πολυτεχνείο…

Η ανάγκη του πλήθους για ένα ψέμα ή έστω ένα σύμβολο που θα του έδινε πίσω τη χαμένη του αυτοεκτίμηση και την τσαλαπατημένη του περηφάνια, υπήρξε βούτυρο στο ψωμί της εξουσίας που ήρθε –πάντοτε εκ του εξωτερικού εκπορευόμενη- να διαδεχτεί τη Χούντα. Καλλιέργησε τον μεγάλο μύθο όσο περισσότερο μπορούσε, ως μια ιδιαίτερα επιτυχημένη μαζική ηθικοποίηση. Επέτειοι, σχολικές γιορτές, λόγοι επισήμων, στεφάνια πολιτικών, μαχητικές πορείες των έως τότε φοβισμένων – οι ίδιοι που σήμερα ξαναλουφάζουν υπάκουα –  συγκρούσεις κουκουλοφόρων με την αστυνομία, επετειακού χαρακτήρα σαν τον παραδοσιακό τελικό του κυπέλλου Αγγλίας στο Wembley. Το ψέμα ειπώθηκε χίλιες φορές κι έγινε αλήθεια: Το Πολυτεχνείο έριξε τη Χούντα, ο περήφανος κι ανυπόταχτος ελληνικός λαός, με την αντίστασή του ελευθέρωσε τη χώρα και φυσικά, εξ επαγωγής, ο ελληνικός λαός ήταν που έφερε πίσω τους Καραμανλήδες και τους Παπανδρέου, τους Ράλληδες, τους Μητσοτάκηδες, τους Παπακωνσταντίνου, τους…, τους… όλο το κακό συναπάντημα της Κατοχής, του Εμφυλίου, της Αποστασίας και της κάθε λογής μετεμφυλιοπολεμικής ανωμαλίας, τους οποίους οι Δυτικοί μας «φίλοι» μάς τους ξαναφόρεσαν φέσι. Το ίδιο κι απαράλλαχτο ξενόδουλο ελληνικό πολιτικό σύστημα, που οδήγησε τη χώρα στη Δικτατορία κι έφυγε κατόπιν στο εξωτερικό για να... κάνει αντίσταση, επέστρεψε ως το απαύγασμα της δημοκρατίας, σαν να μην είχε τρέξει προηγουμένως τίποτα, σάμπως όλοι οι Έλληνες να γεννήθηκαν μαζί μου το ’67 κι η ελληνική ιστορία να ξεκινούσε με τα τανκς των συνταγματαρχών. Μα την αλήθεια, εάν υπάρχει Θεός και θέλει να με τιμωρήσει για τις αναρίθμητες αμαρτίες μου, θα δεχόμουν ταπεινά και αγόγγυστα ως τιμωρία, μια εξορία στο Παρίσι… ας ήταν και στα προάστια, θα έκανα την καρδιά μου πέτρα…

Η κοινωνική μηχανική και ο δικαιωματικός έλεγχος του συλλογικού συναισθήματος είχε απόλυτη επιτυχία: Ακόμη κι εγώ σήμερα, που γράφω τούτες τις γραμμές, νιώθω μέσα μου κάτι να με τύπτει, να με επικρίνει, να με φτύνει κατάμουτρα, γιατί εκείνη η πανίσχυρη συναισθηματική καταγραφή «των παιδιών που τα σκοτώσαν τα καθάρματα» αισθάνεται κατά βάθος προδομένη κι είναι ισχυρότερη και βαθύτερη από κάθε λογικό επιχείρημα και την πικρή στερνή μου γνώση…